اشارة

سرشناسه : ابن درید الأزدی ، أبو بکر محمد بن الحسن، ‫ - 321 ق.

عنوان و نام پدیدآور : جمهرة اللغة/ أبو بکر محمد بن الحسن بن درید الأزدی(321 ق)؛ حقّقه و قدّم له الدکتور رمزی منیر بعلبکی

مشخصات ظاهری : 3ج

زبان : عربی

مشخصات نشر : بیروت - لبنان؛ دار العلم للملایین (الطبعة الأولی تشرین الثانی) 1407ق، 1987 م

موضوع : واژه نامه ها Dictionaries

موضوع : زبان عربی -- واژه نامه ها

موضوع : زبان عربی -- واژه نامه ها،Arabic language -- Dictionaries

توضیح : جَمْهَرَة اللُّغَة، از نخستین فرهنگ های لغت جامع عربی ، تألیف محمدبن حسن بن دُرَید (متوفی 321) می باشد.این کتاب، پس از «العین» اثر « خلیل بن احمد فَراهیدی » (متوفی 175)، مشهورترین فرهنگ لغت عربی است به طوری که مسعودی (متوفی 346) «ابن دُرید» را جانشین خلیل در لغت دانسته است.

بسیاری از مؤلفان بزرگ، از جمله ابن خلکان و سیوطی، در نقل مباحث لغوی، از جمهرة سود برده اند.شیخ طوسی رحمة الله علیه (متوفی 460) نیز در تفسیر خود، التبیان فی تفسیرالقرآن ، برای برخی مباحث لغوی، از جمهرة استفاده کرده است.

ابن درید کوشیده تا ریشه هر واژه را به دست آورد و از این رو، غالباً به اثر دیگر خود، کتاب الاشتقاق ، ارجاع داده است.وی همچنین به واژگان معرّب و دَخیل توجه بسیار داشته و کوشیده است تا اصل واژه را بیابد و در خاتمه جمهرة بابی را به همین امر اختصاص داده و درباره واژگان فارسی ، رومی ، نَبَطی و سریانی بحث کرده است.نیز به واژگان قبایلی همچون اَزْد ، تَمیم ، قَیس و ثَقیف اهمیت می داده است و کتاب او از این حیث نیز بر العین خلیل برتری دارد.

ابن درید، افزون بر نقل واژگان عرب شمال ، حدود 220 واژه متعلق به مردم یمن را نیز بیان کرده است.

نام این کتاب به شکل «الجوهرة»، «جوهرالجمهرة» و «الجوهرة فی مختصرالجمهرة» نیز آمده است.

ص: 1

الجزء الأول